Kinderportretten

met Geen reacties

Ik zie eigenlijk het meest op tegen het onderdeel over het meisje, omdat het het meest ongrijpbaar voelt. Het enige speelgoed dat we hebben op het kasteel dateert van de vorige eeuw, dus wat speelden ze eigenlijk. Schoolgegevens van meisjes lijken minder bewaard te worden dan van jongens. Er is wel literatuur, maar het voelt nog wat ver weg.

Doordat dit ergens in mijn achterhoofd zat, vielen met opeens schilderijen op, waar kinderen niet geposeerd op stonden. Niet (al) deze schilderijen zijn bruikbaar voor mijn project, maar ze geven wat inzicht in het “gewone” leven van jonge, adellijke kinderen.

Ontbijt met Jean Etiénne Liotard

Krijttekening van een moeder die met haar dochter aan het ontbijt zit. Het meisje heeft papilloten in haar haar en doopt een stuk brood in de koffie. Moeder houdt het schoteltje van het kopje vast om ongelukjes te voorkomen.
The Lavergne Family Breakfast door Jean Étienne Liotard 1754 (collectie National Gallery, Londen)

Het eerste “schilderij” is een pastel door Jean Étienne Liotard van een moeder en een dochter die samen ontbijten. De sfeer is ongedwongen, het meisje heeft papillotjes in haar haar. Wat ik leuk vind aan deze pastel is de concentratie waarmee het meisje haar stuk brood doopt in de koffie met melk en hoe de moeder focust op het dure porselein en het schoteltje met een vinger tegen houdt “voor het geval dat”.

Gedraag je nou gewoon eens!

Familieportret van een grote familie. De kinderen hebben moeite met stil zitten. Het jongste jongetje hangt over de schoot van zijn moeder die erbij kijkt als hij de hele dag zo hangt. Het jongste meisje staat in een soort balletpose in de armen van haar oudere broer. De oudste jongen en oudste meisje gedragen zich voorbeeldig.
Portret van Henry Hope (1735-1811) met het gezin van John Williams Hope (1757-1813) door Benjamin West 1802 (collectie Museum of Fine Arts, Boston)

Het tweede schilderij is van Benjamin West. Dit is de familie Hope, of eigenlijk: een portret van Henry Hope met het gezin van zijn zoon, John Williams Hope. Het is duidelijk dat de jongere kinderen er geen zin in hebben en zich, of eigenlijk elkaar, vervelen. Henry, stiefvader van John Williams Hope, de oudere man links, zit er nog enigszins voornaam bij. Zijn zus, Harriet Maria Hope, de oudere vrouw rechts, is de moeder van Ann Goddard, de vrouw van John Williams Hope en moeder van alle kinderen. Harriet Maria heeft duidelijk geen goed woord over voor de opvoeding die haar dochter de kinderen geeft. Ann zelf ziet er vooral vermoeid uit. Je ziet dat ze zich afvraagt wie het onzalige idee had om met alle kinderen een schilderij te maken. Ze weet dat het haar schoonvader is, maar om de lieve vrede te bewaren zegt ze niks.

Er zit trouwens een rare photoshop-fout avant la letre in dit schilderij. Johan Williams Hope zelf (staand) legt zijn hand op de schouder van zijn oudste dochter. Die arm is wel bizar lang…

De oudste dochter, Henriette Dorothea Maria Hope (het meisje in het midden), zal met een van Reede trouwen en daarmee vrouwe van Amerongen worden. Haar handen zijn gebruikt voor de kopfoto van dit blog. Informatie over dit portret komt vooral via dat RKD, die informatie over Nederlandse kunst opslaat en toegankelijk maakt.

Kind of volwassen mensje

Maria Catharina (1743-1793), Reinira (1744-1792), Anna Elisabeth christina (1745-1819), Reinout Diederik (1746-1784) en Frederik Christiaan Hendrik (1742-1805) van Tuyll van Serooskerken door onbekende schilder plm 1752 (Collectie Nederlandse Staat, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Amersfoort C1030)

Het laatste portret is een schilderij van de kinderen van Jan Maximiliaan van Tuyll van Serooskerke en Ursula Christina Reiniera van Reede. Ursula is een dochter Henriette van Nassau Zuylestein en Frederik Christiaan van Reede. Ze is daarmee een dochter van Amerongen. Ze overlijdt in 1747 en haar jongste kind is in 1746 geboren.

Het jongste meisje en het jongste jongetje op het schilderij schelen maar één jaar, toch lijkt het verschil op het schilderij veel groter. Het jaar 1752 zou gezien de leeftijd van Reinout Diederik (met het stokpaard) kunnen kloppen, maar Anna Elisabeth (Annebetje, het meest rechter meisje) zou dan een jaar of zeven moeten zijn. Misschien beleefden ze het gezin zo: de jonge Benjamin en de oudere kinderen. Of stopte je vanaf je zesde echt met kind zijn?

Verder is er nog genoeg te zeggen over de symboliek. Het bijzonderste vind ik het schaap. Dat staat niet voor dom, maar voor zachthheid, onschuld en toegewijd volgen. Maria Catharina, het meisje met het schaap, is hier nog maar 11, maar anders zou je zeggen dat het een huwelijksadvertentie is. Misschien is het een huwelijksadvertentie van Jan Maximiliaan. Hij zal in 1753 hertrouwen met Johanna Elisabeth de Geer. Kijk eens wat een lieve kinderen hij haar geeft!

Naast kindersterfte, sterven ook ouders vaak jong: vaders bijvoorbeeld door hun werk in het leger en vrouwen vaak in het kraambed. Deze vijf kinderen zijn in een periode van 4,5 jaar geboren. Tussen de laatste en het overlijden van zijn moeder zitten tien maanden. Het lijkt me heel aannemelijk dat zij samen met haar zesde kind in het kraambed gestorven is.
Veel kinderen zijn dan ook (half) wees en krijgen te maken met stiefouders. Jan Maximiliaan zelf sterft in 1762. Zijn oudste zoon is twintig, zijn jongste vijftien.

Annebetje zal later trouwen met haar neef Frederik Christiaan Reinhard en vrouwe van Amerongen worden.

Laat een reactie achter